اصطلاح
"دروازه‌بان" برای نخستین بار در سال 1947 توسط یکی از کارشناسان حوزه
روانشناسی اجتماعی به نام کورت لوین به کار برده شد. نظریه‌ی لوین برای درک این
موضوع به وجود آمد که چگونه یک نفر می‌تواند تغییرات اجتماعی گسترده‌ای در جامعه
به وجود آورد. لوین در تحقیقاتی که در زمینه‌ی عادات غذایی انسان انجام داد، به
این نتیجه رسید که از آنجا که غذا قبل از رسیدن بر سر میز غذا از کانال‌هایی عبور
می‌کند، تغییر عادات غذایی برابر با تغییر دادن غذاهایی است که از این کانال‌ها
عبور می‌کنند .مراکز خاصی در این کانال
ها قرار دارند که نقشی مانند دروازه دارند و محلی برای اتخاذ تصمیمات قلمداد می
شوند. لوین معتقد است چگونگی عبور مطالب از کانال‌ها، به میزان زیادی به عملیاتی
که در محل دروازه بر روی آن‌ها صورت می‌گیرد، بستگی دارد و در نتیجه، نمود مطلب
قبل و بعد از محل دروازه، کاملاً متفاوت است (بروجردی علوی، 1380، ص62(
با توجه به این که پیدایش این واژه برمی‌گردد به پژوهش‌های کارشناسان خارجی، طبیعی
است که باید معادلی مناسب برای آن که در زبان انگلیسی ""Gatekeeping است جایگزین شود. اما آیا "دروازه‌بانی"
مناسب است؟ به نظر من نه.
در این رابطه چند نکته قابل ذکر است:
1. واژه‌ی دروازه بیشتر دو چیز را در ذهن شنوندگان امروز تداعی می‌کند، یکی
دروازه‌هایی که برای شهر و ... به کار می‌رفت تا رفت و آمد افراد را کنترل کنند، و
دیگری دروازه‌ی فوتبال، که در مورد دوم دروازه‌بان وظیفه‌ی مهار توپ را به عهده
دارد و نه کنترل رفت و آمد. بی گمان امروزه کاربرد دوم را ببیشتر می‌توان در ذهن‌ها
یافت. بنابراین شنونده، به خصوص که رسانه‌ای نبوده و یا در ابتدای راه باشد، زمانی
که به واژه‌ی "دروازه‌بان" یا "دروازه‌بانی" برمی‌خورد،
احتمال این که دروازه‌ی فوتبال به ذهنش خطور کند بیشتر است. و در این صورت کارکرد
متناقضی را در ذهن خود تصور می‌کند.
2. امروزه کمتر جایی و کمتر کسی را می‌توان یافت که از دروازه‌بان و دروازه‌بانی
با کاربرد قدیمش سروکار داشته باشد، اما از سوی دیگر دروازه‌ی فوتبال در همه جا
رایج بوده و در ذهن‌ها به طور زنده‌ای نقش بسته‌است.
3. نکته‌ی دیگری که با کمی نکته‌سنجی بیشتر قابل واکاوی است این که، دروازه
معمولا بزرگ بوده و طبیعی است که هر "در" یا "دروازه‌ای" که
بزرگ‌تر باشد کنترل آن دشوارتر است، اما در بحث گزینش‌گری خبر با ریزبینی و وسواس
سرورکار داریم، بنابراین دروازه‌ی گشاد، و دقت و نکته‌سنجی گزینش‌گری خبر چندان با
هم تناسبی ندارند.
4. نکته‌ی پایانی این که همان‌گونه که در منابع گوناگون نوشته شده، این واژه
برگرفته از یک واژه‌ی انگلیسی (Gatekeeping) است، که برگردان آن به صورت "دروازه‌بانی"
مصطلح شده است. روشن است که از دو بخش Gate و keepingدرآمده است. و
چنان که می‌دانیم Gate در فارسی به دروازه معنی می‌شود. اما آیا بهتر نیست در معادل‌سازی
کمی به عناصر دیگری بجز معنای تحت‌الفظی توجه کرد؟ در این صورت است که به معادل‌های
مناسب‌تری می‌توانیم دست یابیم.
بنابراین به نظر من واژه‌ی دربان و دربانی خبر می‌تواند مناسب‌تر
باشد. چرا که هم کوتاه‌تر است، هم کاربرد امروزین خود را دارد، هم رفت و آمدها را
کنترل می‌کند، هم با دقت و نکته‌سنجی گزینش‌گری خبر هماهنگ است، و هم این که با
معنای خود کلمه‌ی انگلیسی آن جور درمی‌آید.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر